Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία κλείνει σχεδόν ένα χρόνο. Κατά το διάστημα αυτό, δεν έχει ακουστεί τίποτα για σοβαρές συνομιλίες μεταξύ Μόσχας και Κιέβου για την επίλυση της σύγκρουσης. Η τελευταία επίσημη συνάντηση μεταξύ των δύο αντιπροσωπειών πραγματοποιήθηκε τον Μάρτιο του 2022. Όπως αναφέρει το ανεξάρτητο ρωσικό πρακτορείο ειδήσεων Meduza, από τότε οι διαπραγματεύσεις έχουν περιοριστεί σε ανταλλαγή κρατουμένων και σπάνιες ανεπίσημες επαφές. Και έχουν εμπλακεί νέοι, πολύ απροσδόκητοι χαρακτήρες.
Οι επίσημες ρωσο – ουκρανικές συνομιλίες έχουν ουσιαστικά παγώσει από τα τέλη Μαρτίου 2022. Ωστόσο, τρεις πηγές του Meduza που συμμετέχουν στη διαδικασία των διαπραγματεύσεων δήλωσαν ότι αρχικά και οι δύο αντιπροσωπείες είχαν ελπίδες ότι οι συνομιλίες θα μπορούσαν να αλλάξουν την κατάσταση και να σταματήσουν έναν πόλεμο πλήρους κλίμακας. Όμως αυτή η ελπίδα εξαφανίστηκε γρήγορα στον αέρα.
“Στη ρωσική αντιπροσωπεία υπήρχε μόνο ένας παράφρων, ο αναπληρωτής υπουργός Άμυνας Αλεξάντερ Φομίν. Επαναλάμβανε συνεχώς προπαγανδιστικές ανοησίες περί “αποναζιστικοποίησης” και τις πίστευε σοβαρά. Όλοι οι άλλοι, όπως ο επικεφαλής της ρωσικής αντιπροσωπείας, ο πρώην υπουργός Πολιτισμού της Ρωσίας Βλαντίμιρ Μεντίνσκι, ήταν λίγο πολύ φυσιολογικοί και λογικοί”, εξήγησε μία πηγή του Meduza που συμμετείχε στη διαδικασία των διαπραγματεύσεων.
Ο Μιχαήλ Ποντόλιακ, σύμβουλος του Ουκρανού προέδρου Βολοντίμιρ Ζελένσκι, και ο ίδιος μέλος της επίσημης ουκρανικής αντιπροσωπείας, ήταν επίσης συγκρατημένα αισιόδοξος για τις διαπραγματεύσεις στα μέσα Μαρτίου. Για παράδειγμα, σε συνέντευξή του στο Meduza, χαρακτήρισε τον Μεντίνσκι “εποικοδομητικό διαπραγματευτή” και σημείωσε ότι το Κίεβο “βλέπει την επιθυμία της Ρωσίας να καταλήξει σε κάποιο συμβιβαστικό σχέδιο συμφωνίας”.
Ένας στενός γνωστός του πρώην υπουργού Πολιτισμού εξήγησε στο Meduza ότι η ρωσική επίσημη αντιπροσωπεία επιλέχθηκε προσεκτικά. Ο ίδιος ο Μεντίνσκι συμπεριλήφθηκε επειδή στον Πούτιν φέρεται να αρέσει να ακούει τις διαλέξεις του για την ιστορία.
Μόλις ένα μήνα μετά την έναρξη του πολέμου, στις 29 Μαρτίου 2022, ο Μεντίνσκι ανακοίνωσε “δύο τεράστια βήματα που κάνει η Ρωσία προς την ειρήνη”, δηλαδή την υποχώρηση του ρωσικού στρατού από Κέιβο και Τσερνίχιβ.
Αμέσως, όμως, ο Μεντίνσκι δέχθηκε σφοδρή κριτική από φιλοπολεμικές φωνές. Για παράδειγμα, ο ηγέτης της Τσετσενίας Ραμζάν Καντίροφ δήλωσε: “Δεν θα κάνουμε καμία παραχώρηση, ο κ. Μεντίνσκι είναι αυτός που έκανε λάθος. Και ο Βλαντιμίρ Πούτιν δήλωσε ότι οι ουκρανικές αρχές αρνήθηκαν να εφαρμόσουν ορισμένες συμφωνίες που είχαν συμφωνηθεί ενόψει της υποχώρησης του ρωσικού στρατού”.
Αυτό ήταν το τέλος των διαπραγματεύσεων, είπε μία πηγή του Meduza: “Υπήρχαν και σκηνοθετημένες σκηνές για τα μέσα ενημέρωσης, με τα μέλη των αντιπροσωπειών να μετακινούν χαρτιά γύρω από το τραπέζι. Την υπόλοιπη ώρα κάθονταν, συζητούσαν, διηγούνταν ανέκδοτα”, δήλωσε μία πηγή.
Στη συνέχεια, αμέσως μετά την αποχώρηση του ρωσικού στρατού από το Κίεβο, όλος ο κόσμος πληροφορήθηκε για τις σφαγές που διέπραξε ο ρωσικός στρατός στην Ουκρανία, συμπεριλαμβανομένων των γεγονότων στην Μπούχα. Τα γεγονότα αυτά έκαναν τη ρητορική του Κιέβου πολύ πιο κατηγορηματική: οι ουκρανικές αρχές τόνισαν επανειλημμένα ότι δεν ήταν έτοιμες να διαπραγματευτούν με τον Πούτιν. Την ίδια στιγμή, η Μόσχα συνέχισε να υποστηρίζει ότι είναι ανοιχτή σε διάλογο, αλλά μόνο “με τους δικούς της όρους”.
“Πριν από την Μπούχα, δηλαδή πριν αποσυρθούν τα ρωσικά στρατεύματα από την περιοχή του Κιέβου, κανείς δεν είχε κατανοήσει πλήρως το είδος του πολέμου που διεξήγαγε η Ρωσία στην Ουκρανία”, εξήγησε ο Ποντόλιακ σε δηλώσεις του στο Meduza. “Αλλά σύντομα έγινε σαφές ότι η Ρωσία δεν ήρθε για να διαπραγματευτεί. Μόνο αργότερα συνειδητοποιήσαμε ότι επρόκειτο για μια θέση που είναι παραδοσιακή για τη ρωσική διπλωματία: έρχεσαι και λες κάποια λόγια, αλλά το περιεχόμενο είναι στην πραγματικότητα εντελώς διαφορετικό. Και μετά την Μπούχα έγινε σαφές: οποιαδήποτε διαπραγμάτευση θα οδηγούσε μόνο στην επιβράδυνση της καταστροφής της Ουκρανίας. Δεν θα μας επιτρεπόταν να υπάρχουμε ως κράτος”.
Ένας στενός γνώριμος ενός από τους διαπραγματευτές επιβεβαίωσε στο Meduza ότι η ρωσική αντιπροσωπεία δεν είχε την άδεια να διεξάγει διάλογο μόνη της την άνοιξη του 2022: “Όλα τα μέλη της ρωσικής αντιπροσωπείας ήρθαν με έτοιμα χαρτιά, δεν υπήρξε κανένας αυτοσχεδιασμός. Μόλις υπήρχε ένα θέμα που έπρεπε να συζητηθεί, γινόταν χαμός. Τραβήξαμε τον χρόνο, γράψαμε στους κορυφαίους αξιωματούχους και δεν αποφασίζαμε τίποτα μόνοι μας”, ανέφερε πηγή του Meduza, τονίζοντας ότι οι Ρώσοι διαπραγματευτές δεν είχαν καταλάβει τι ακριβώς θα αποφάσιζαν αυτοί οι “κορυφαίοι αξιωματούχοι” για ένα συγκεκριμένο θέμα και τι θα συνέβαινε στο μέτωπο.
Ο Ποντόλιακ, μιλώντας στο Meduza, πρόσθεσε ότι όταν ρωτήθηκε αν η Ρωσία είναι έτοιμη να αποσύρει τα στρατεύματά της ακόμη περισσότερο, οι διαπραγματευτές απάντησαν: “Θα μείνουν εκεί που είναι και θα πάνε ακόμη περισσότερο”. “Ήταν έκπληξη”, είπε ο Ποντόλιακ. – “Έμοιαζε κάπως έτσι: “Δεν μπορούμε να πάρουμε τις πόλεις, οπότε δώστε τις σε εμάς”.
Όλα αυτά – συμπεριλαμβανομένης της αδυναμίας να απαντήσουν οι ίδιοι ακόμη και στις πιο απλές ερωτήσεις – έπεισαν την ουκρανική πλευρά ότι δεν υπήρχε πραγματικά ρωσική διαπραγματευτική ομάδα.
“Αυτό δεν αποτελεί έκπληξη. Η όλη διαμόρφωση της ρωσικής εξουσίας δεν επιτρέπει ανεξάρτητες αποφάσεις σε διάφορα επίπεδα. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο τα άτομα που ήρθαν στις διαπραγματεύσεις (όπως κατ’ αρχήν κάθε ρωσική αντιπροσωπεία) είναι μόνο ένα φερέφωνο προπαγάνδας και όχι άνθρωποι που έχουν το δικαίωμα να αξιολογούν ανεξάρτητα τη διαπραγματευτική διαδικασία, να αλλάζουν θέσεις, να διεξάγουν διάλογο”, τόνισε ο Ποντόλιακ.
Ως αποτέλεσμα, οι επίσημες συναντήσεις μεταξύ των αντιπροσωπειών των δύο χωρών έχουν καταλήξει στο κενό. Παραμένουν μόνο οι ανεπίσημες επαφές, καθώς και οι συζητήσεις για την ανταλλαγή κρατουμένων και άλλα πιο ιδιωτικά θέματα.
Από τις πρώτες ημέρες της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, ο επιχειρηματίας Ρομάν Αμπράμοβιτς ήταν ένας από τους πιο απροσδόκητους συμμετέχοντες στις ειρηνευτικές συνομιλίες. Μετά την έναρξη του πολέμου, ο Αμπράμοβιτς έγινε ο “έμπιστος” του Πούτιν. Σύμφωνα με τους Financial Times, ο Ρώσος πρόεδρος τον “ευλόγησε” προσωπικά να μεσολαβήσει στις ειρηνευτικές συνομιλίες. Επισήμως, το Κρεμλίνο δήλωσε ότι ο επιχειρηματίας δεν ήταν μεταξύ των επίσημων Ρώσων διαπραγματευτών, αλλά συμμετείχε στη διασφάλιση των επαφών μεταξύ Μόσχας και Κιέβου (μεταξύ άλλων για την ανταλλαγή κρατουμένων).
Η πηγή του Meduza που βρίσκεται κοντά στη ρωσική κυβέρνηση δήλωσε ότι ο Αμπράμοβιτς μπήκε στη διαδικασία των διαπραγματεύσεων με δική του πρωτοβουλία – αλλά η συμμετοχή του εγκρίθηκε πράγματι προσωπικά από τον Πούτιν, ο οποίος γνωρίζει τον επιχειρηματία εδώ και πολύ καιρό. Η πηγή του Meduza στο Κίεβο, η οποία έχιε γνώση των διαπραγματεύσεων, δήλωσε επίσης ότι ο ίδιος ο Αμπράμοβιτς επικοινώνησε με την ουκρανική πλευρά και “προσφέρθηκε” να ενεργήσει ως μεσολαβητής.
Πολλοί αναλυτές απέδωσαν αυτή τη δραστηριότητα στην επιθυμία του Αμπράμοβιτς να άρει τις διεθνείς κυρώσεις. Μετά τις 24 Φεβρουαρίου, η ΕΕ και το Ηνωμένο Βασίλειο επέβαλαν κυρώσεις στον επιχειρηματία – για “μακροχρόνιους και στενούς δεσμούς με τον Πούτιν” – και η Ουκρανία τον πρόσθεσε επίσης στους καταλόγους κυρώσεων που έχει επιβάλει (αν και οι περιορισμοί αυτοί αναστέλλονται μέχρι να ολοκληρωθεί η ανταλλαγή κρατουμένων). Σημαντικό μέρος των περιουσιακών στοιχείων του Αμπράμοβιτς έχει πλέον κατασχεθεί. Η αγγλική ποδοσφαιρική ομάδα Τσέλσι πουλήθηκε (το Λονδίνο έλαβε νομικές εγγυήσεις ότι ο επιχειρηματίας δεν θα επωφεληθεί από τη συμφωνία).
Ωστόσο, σύμφωνα με δύο στενούς γνωστούς του Αμπράμοβιτς, οι οποίοι μίλησαν στο Meduza υπό τον όρο της ανωνυμίας, ο επιχειρηματίας ήλπιζε ειλικρινά να διευθετήσει τη ρωσο-ουκρανική διένεξη. Σύμφωνα με μία παό τις πηγές, τους τελευταίους μήνες ο Αμπράμοβιτς ενδιαφέρεται πολύ λιγότερο για τις δικές του επιχειρήσεις παρά για τη διαδικασία αυτή: “Τώρα δεν έχει νόημα να του μιλάμε για επιχειρήσεις, χάνει το ενδιαφέρον του μετά από ένα λεπτό – η σκέψη του είναι εστιασμένη σε άλλα πράγματα.
Πηγές του Meduza με γνώση των συνομιλιών τόνισαν ότι ο Αμπράμοβιτς διατηρεί ανεπίσημες επαφές με εκπροσώπους και των δύο πλευρών και “αφιερώνει όλο τον χρόνο του σε θέματα που σχετίζονται με τις ανταλλαγές κρατουμένων”: “Δεν το κάνει εξαιτίας των κυρώσεων, το ξέρω αυτό με βεβαιότητα”, διαβεβαιώνει φίλος του επιχειρηματία στο Meduza.
Παράλληλα, πηγή του Meduza από την ουκρανική πλευρά τόνισε ότι ενώ ο Αμπράμοβιτς ήταν πραγματικά ένας ολοκληρωμένος “διαμεσολαβητής μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας” πριν, τώρα οι προσπάθειές του είναι ουσιαστικά ανούσιες, καθώς η όλη διαδικασία των διαπραγματεύσεων περιορίζεται στο να συζητούνται μόνο ανταλλαγές κρατουμένων και επιμέρους ζητήματα όπως η συμφωνία για τα σιτηρά. Πηγή του Meduza πρόσθεσε ότι δεν γίνεται λόγος για μια ολοκληρωμένη ειρηνευτική διευθέτηση.
Δεν μπορούν να υπάρξουν σοβαρές διαπραγματεύσεις έως ότου η Ρωσία παραιτηθεί από τις απαιτήσεις της προς την Ουκρανία, σημείωσε ο Ποντόλιακ. Κατά την εκτίμησή του, οι όροι του Κρεμλίνου μπορούν πλέον να διατυπωθούν επιγραμματικά ως εξής: “Πρέπει να παραιτηθείτε από την κυριαρχία σας” και “Πρέπει να παραδεχτείτε ότι έχουμε το δικαίωμα να καταλάβουμε τα εδάφη σας”.
Για το Κίεβο, αυτό είναι απαράδεκτο, είπε ο Ποντόλιακ. Η εκπλήρωση οποιουδήποτε από αυτούς τους όρους, τόνισε, θα σήμαινε “τον θάνατο του ουκρανικού κράτους” και αυτό καθιστά τις διαπραγματεύσεις αδύνατες.
